Người mang thổ cẩm đi Tây

Phổ cập nghề dệt lanh Chị Vàng Thị Mai kể về làng dệt lanh truyền thống bằng một tình cảm dạt dào, đầy kiêu hãnh, đích thực lôi cuốn người nghe. Với trang phục truyền thống của dân tộc Mông, dáng vẻ chất phác của phụ nữ vùng cao, chị Mai đưa người nghe về với ký ức của nghề dệt lanh, từ những dãy núi trập trùng quê chị, nơi bản làng người Mông ở xã Lùng Tám (H.Quản Bạ, tỉnh Hà Giang) đang sinh sống. “Nữ giới Mông quanh năm bán mặt cho đất bán lưng cho trời nhưng đôi bàn tay vẫn khéo lắm. Những tấm thổ cẩm với 41 công đoạn được họ dệt nên là cả một bức tranh núi rừng Tây Bắc kỳ vĩ. Quê tôi gọi những tấm thổ cẩm ấy là lanh bởi nó được dệt từ cây lanh. Lanh ngày xưa chỉ dùng để mặc nhưng giờ là kế sinh nhai của quê tôi. Càng ngày càng nhiều người biết đến quê tôi, kể cả những người bên Tây”, chị Mai nói. Nghệ  chi tiết  nhân Vàng Thị Mai ăn nhịp bên khung cửi . Ảnh: T.K Lanh Lùng Tám giờ đây đã đi khắp nơi, xuống Hà Nội, vào Sài Gòn, qua cả bên Pháp, Mỹ, Anh, Nhật, Thụy Sĩ… Mỗi tháng, ngoài những giờ lên nương lên rẫy, phụ nữ Mông cũng kiếm được gần hai triệu nhờ dệt lanh bán. Ngôi làng trở thành vui hơn trong tiếng đẩy đưa của khung cửi. Năm 2009, chị Mai được Tổng cục Cảnh sát (Bộ Công an) tuyên dương, tặng bằng khen vì đã trợ giúp nạn nhân của nạn buôn bán người qua biên giới hội nhập, ổn định cuộc sống. Đây là phần thưởng xứng đáng cho sự tận tụy của chị giúp nhiều những nữ giới trở về bản làng có công ăn việc làm ổn định là nghề dệt. Năm 2010 và 2012, chị được Hội Liên hiệp nữ giới Việt Nam bầu chọn là Gương đàn bà năng động, sáng tạo. Năm 2011, chị đại diện đàn bà Việt Nam tham gia Đại hội phụ nữ năng động, sáng tạo toàn cầu  đọc thêm  tại Pháp. “Tôi được cô Mai dạy học dệt. Cô Mai là một thợ dệt nổi tiếng của bản. Cô khéo tay lắm. Cô thiết kế rất nhiều mẫu để chúng tôi dệt và thêu theo. Từ ngày mở xưởng, cô liên tiếp mở các lớp dạy dệt cho phụ nữ trong bản. Mỗi lớp có 30 người, già trẻ lớn bé gì cũng có. Ai giỏi mới được vào xưởng làm chính thức, chưa đạt thì học lại”, chị Sùng Thị Mai, 21 tuổi, người bản Lùng Tám, cho biết. Vừa chỉ cho Sùng Thị Mai những mẫu mới, chị Vàng Thị Mai vừa kể về ngày xưa, cái ngày cách đây gần 15 năm. Khi đó, bản làng chị còn nghèo lắm, cái ăn còn thiếu thốn trăm bề, phụ nữ chỉ biết lên rẫy và sinh nở. Là Chủ tịch Hội liên hợp đàn bà xã Lùng Tám, chị Mai cứ trằn trọc làm sao để chị em có cái nghề kiếm sống. Năm 1999, chị vận động chị em trong xã tham dự xưởng dệt lanh.  xem thêm  ban sơ, xưởng chỉ có 10 người dự. Năm 2001, cộng tác xã Hợp Tiến ra đời. “Ngày đó, tôi phải đến từng nhà thuyết phục chị em. Một số ông chồng còn xua đuổi tôi vì cho rằng lôi kéo vợ họ. Chị em người biết dệt, người không. Giờ đây, chị em trong thôn bản ai cũng dệt, đã có trên trăm thợ dệt lành nghề. Trong đó, có 25 người từng là nạn nhân của nạn buôn bán người sang Trung Quốc. Họ trở về không có công ăn việc làm. Tôi dạy họ từng đường kim mũi chỉ, giờ họ thành thạo lắm rồi. Mấy đứa nhỏ mới lớn lên cũng luyện tập dệt”, chị Mai kể. Vác cửi chinh phục thị trường nước ngoài Lùng Tám thuộc vùng địa đầu đất nước, nằm trong các dãy núi cao, muốn sản phẩm của địa phương đến với mọi người không dễ. Những ngày đầu, sau khi thành lập xưởng, nhân lực đã có, sản phẩm sinh sản ra ngày một nhiều, nhưng phải chất thành đống vì không tiêu thụ được. Chị Mai một mình xuống núi, đem sản phẩm về Hà  ở đây  Nội tham dự nhiều hội chợ, giới thiệu sản phẩm. Với bộ y phục người Mông, chị lang thang khắp các cửa hàng lưu niệm, hàng thủ công… tìm hiểu thị trường và chào hàng. Chị nhận ra rằng phải đổi thay. “Tôi quyết định đa dạng sản phẩm, nhắm vào những mặt hàng lưu niệm như khăn, ví, túi xách, váy, áo quần và một số vật dụng như khăn trải bản, khăn dùng, tấm lót chén... Chất lượng cũng phải nâng lên. Sản phẩm cần tinh tế và độc đáo hơn. Hiện thời chúng tôi đã có trên 30 kiểu dáng khác nhau, màu sắc cũng rất phong phú”, chị Mai nói. Năm 2006 - 2007, chương trình hiệp tác Việt Nam - Thụy Sĩ đã tương trợ các chị một phần kinh phí, đưa kỹ thuật nhuộm màu, tìm các nguồn đặt hàng. Năm 2008, chị được Đại sứ quán Pháp mời dự Hội chợ nữ giới năng động sáng tạo toàn cầu. Vẫn khung cửi ấy, chị biểu diễn cho mọi người xem tinh hoa lanh Lùng Tám với tham vọng chinh phục thị trường nước ngoài. Từ đó, chị liên tiếp nhận được nhiều  ở đây  đơn đặt hàng từ các bảo tàng, đại sứ quán, nhà hàng khách sạn lớn ở Ý, Mỹ, Pháp, Thụy Sĩ… Nhằm nghiên cứu, phát triển thị trường và có nhiều sản phẩm chất lượng, năm 2009, Hợp tác xã Hợp Tiến ký kết với tổ chức hướng nghiệp quốc tế của Pháp Association Batik International mở lớp chỉ dẫn nâng cao tay nghề may, dệt thổ cẩm. Gần 15 năm cần lao và sáng tạo, lanh Lùng Tám không chỉ chinh phục thị trường trong nước mà còn vươn tầm ra thế giới. Đơn đặt hàng ổn định thường xuyên, đời sống bản làng nói chung và phụ nữ Mông ở Lùng Tám nói riêng đang khởi sắc từng ngày. Năm 2011, sản phẩm thổ cẩm Lùng Tám nhận cúp vàng hàng thủ công mỹ nghệ các nước được tổ chức tại Malaysia. Gần đây nhất, tại Festival Làng nghề truyền thống Huế 2013, chị cùng nhiều học sinh của mình đã biểu diễn dệt lanh trên đất cố đô. Theo Giáo dục TP.HCM